‘Daha Bebek, Ne Anlar’ Demeyin! Erken Okuryazarlık Bebeklik Döneminden Başlıyor

Beyin gelişiminin yüzde 80’inden fazlasının ömrün birinci 3 yılında oluştuğunu belirten uzmanlar, 5 yaş altı çocukların kaliteli okul öncesi eğitime erişimleri ve tüm çocukların okullaşma oranlarının arttırılmasının değerine dikkat çekiyor. Çocuk Gelişimi Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, çocukların erken yaşlarda kitap ile tanışmasının, okul başarısı ve erken okuryazarlık hünerleri için kıymetli olduğuna vurgu yapıyor. Bebeklikte kitap tutmanın dahi okula hazırlık olduğunu söz eden Gülaldı, bebeklik periyodunu bilgi ve hünerlerin kazanıldığı değerli bir devir olarak tanımlıyor. 

Üsküdar Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, çocuklarda kitap okuma alışkanlığı ve kitap seçimi konusunda bilgi verdi.

Beyin gelişiminin yüzde 80’i birinci 3 yılda oluşuyor…

Beyin gelişiminin yüzde 80’inden fazlasının ömrün birinci 3 yılında oluştuğunu ve bu devirdeki tecrübelerin, beynin gelişimini değerli ölçüde etkilediğini söz eden Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, ömrün bu bedelli yıllarında ebeveynlerin ve bakım verenlerin çocukların gelişimini desteklemelerinin en uygun yollarından birinin birlikte kitap okumak olduğunu vurguladı.

Bebeklikte kitap tutma bile okula hazırlıyor…

Kitap okuma ve kitaplarla tanışmanın bebeklik devrinden itibaren çocuklara lisan açısından varlıklı tecrübeler sunduğunu lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, “Dil açısından güçlü etkileşimlerde bulunmak çocukların irtibat maharetleri ve olumlu toplumsal münasebetleri geliştirmelerine, ebeveyn-çocuk bağlantısına, akademik başarısına ve erken okur yazarlığın desteklenmesine yardımcı olur. Bu maharetlerin hepsi okulda ve hayatta muvaffakiyet için kritik değere sahip.  Basit bir kitap tutma aksiyonu bile bebeklikten itibaren okula hazır oluş durumunu dayanaklar.” diye tabir etti.

Duyguları manaya ve söz etme marifetleri de kazanıyorlar

Birleşmiş Milletlerin yayınladığı 2030 Sürdürülebilir Kalkınma maksatları ortasında 5 yaş altı çocukların kaliteli okul öncesi eğitimine erişmeleri ve tüm çocukların okullaşma oranlarının arttırılmasının bulunduğunu anlatan Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, şöyle devam etti:

“Bu emelle çocukların erken yaşlarda kitap ile tanışması, okula başarısı ve erken okuryazarlık hünerleri için öneriliyor. Erken okuryazarlık bebeklik periyodundan başlayan, okuryazarlığa ait bilgi ve maharetlerin kazanıldığı bir gelişimsel süreç olarak tanımlanıyor. Erken devirde kitapla tanışan çocuklar okur üzere yapma, yazı istikametini manaya, lisan bilgisi ve fonolojik farkındalık, hikaye dinleme, manaya ve anlatma, empati kurma, hisleri manaya, hisleri söz etme üzere maharetleri kazanıyor.”

Çocuğa uygun kitap seçilmeli

Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, ebeveynlere çocuklarıyla birlikte kitap okumalarını önerirken, çocuğun gelişim seviyesine uygun ve çocuğun ilgisini çekecek kitaplar olmasına dikkat edilmesi gerektiğini de söyledi.

Gelişimsel düzeylerine uygun olmayan kitapların çocukların ilgisini çekmeyeceğini, eğlenceli ve eğitici olması beklenen kitabı okumanın sıkıcı bir duruma dönüşebileceğini kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, şunları da kaydetti:

“Günümüzde çocuk kitapları öykü, şiir, masal, bulmaca, alıştırma üzere çeşitli içeriklerde, kalın kartlar, plastik, kumaş, bol fotoğraflı, hareketli üzere çeşitli fizikî yapılarda, davranış ve hislere yönelik kitaplar, eğitici, eğlendirici, yaratıcı ve neredeyse bebeklik devrinden başlayarak geniş bir yelpazede bulunuyor.”

Yaşlara nazaran kitap seçimi nasıl olmalı?

Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, yaşlara nazaran kitap seçiminin nasıl olması gerektiğini de şöyle sıraladı:

“Bebeklikten itibaren çocuklara fotoğraflı kartlar görme alanı içerisinde gösterilerek kitaplarla birinci tanışması sağlanabilir. Fotoğraflar yalın olmalı, karmaşık olmamalı. Canlı ve kontrast renkler bebeğin ilgisini çeker. 6 – 18 ay ortasındaki bebek ve çocuklar bu devirde çevreyi keşfetmekle meşgul olduklarından kitapları da oyuncak üzere görürler ve yere atarak, vurarak, ağzına alarak keşfetme davranışları gösterirler. Bu nedenle bebeklere kalın kartlardan, farklı dokularda kumaşlardan yapılmış küçük boyutlardaki kitaplar önerilir. Bu devirde sesli kitaplar, masal okuyan, müzik söyleyen kitaplar yerine yetişkinin mimiklerini ve farklı ses tonlarını kullanacağı biçimde müzikler ve tekerlemelerle kitap okuması önerilir. 24-36 aydan sonra çocuklar kitaplardaki fotoğrafları tanıma, gösterme, yorumlama üzere hünerleri kazanmaya başlarlar. Bu periyotta daha büyük boyutlarda bol fotoğraflı öyküler epeyce ilgi cazibeli olur.”

Aşırıya kaçmak çocuğun öteki öğrenme fırsatlarından yoksun kalmasına neden olabilir

Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı daha sonraki yıllarda ise çocukların ilgi ve hünerlerine yönelik kitaplar seçilirken, içeriğinin çocuğun dünyası ile uyumlu olmasına, kültürel, üniversal ve ahlaki pahalara uygun olmasına, lisan açısından anlaşılır, güçlü bir lisan yapısı ve düzgün sözlerin olmasına dikkat edilmesi gerektiğini vurguladı.

Çocuğun ilgi alanını bilmenin kitap seçiminde değerli olduğunu da kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, “Çocuğun kitap seçim sürecine katılmasına müsaade vermek, onun kendi ilgi alanlarına ve tercihlerine daha fazla sahip olmasını sağlar. Kitap alışverişine birlikte gitmek, çocuğunuzun kitap seçimine dahil olmasına yardımcı olabilir.” dedi.

Dr. Öğr. Üyesi Demet Gülaldı, kitap okuma konusunda da çoka kaçma ve baskı yapmanın bir grup olumsuz durumlara yol açabileceğini tabir ederek, “Her ne kadar kitap okuma, çocukların lisan gelişimi, düşünme hünerleri, hayal gücü ve genel bilgi birikimi için son derece yararlı bir alışkanlık olsa da başka aktivitelerle dengelenmesi gerekir. Aksi takdirde daima kitap okumak, çocuğun toplumsal etkileşimlerden, fizikî aktivitelerden yahut öteki öğrenme fırsatlarından yoksun kalmasına neden olabilir.” formunda kelamlarını tamamladı. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı